Sinterklaas en zijn Krampus in Oostenrijk

Wie kent hem niet: Sinterklaas en zijn Pieten. Rondvliegende pepernoten, gespannen kindjes in bed – want stel je voor dat het paard van de Sint op het dak loopt – en uiteindelijk die ontnuchterende ontdekking dat hij niet echt bestaat.

Zo naïef als ik was, bleef ik er nog lang in geloven, zelfs nadat een buurjongetje mij met zekerheid vertelde dat Sinterklaas verzonnen was. Ik keek hem meewarig aan: ach, hij geloofde tenslotte ook niet in God – dat verklaarde voor mij genoeg.

Onze eerste Sinterklaas in Oostenrijk

Toen we rond begin december voor het eerst in Oostenrijk waren, maakten we kennis met een voor ons compleet nieuw fenomeen. Geen Pieten in de optocht, maar een bonte stoet van duivelse gedrochten én lieflijke engelen. Waar we in Nederland steeds meer naar kindvriendelijke figuren neigen, merk je daar in Oostenrijk helemaal niets van. Ik weet zeker dat onze kinderen zouden zijn weggerend van angst als ze oog in oog hadden gestaan met deze “Krampus”.

De Krampus is een angstaanjagende figuur, compleet met griezelmaskers, kettingen en roestige bellen. Ze slaan wild met takken, maken oorverdovend lawaai en jagen het publiek doelbewust de stuipen op het lijf. Gillende meisjes, huilende kinderen – het hoort er allemaal bij.

Een huwelijksfeest met een staartje

De tweede keer dat we de Krampus tegenkwamen was op een heel bijzondere dag: onze trouwdag, 17 december 2004. In het kerkje van Almdorf Königsleiten gaven Ruud en ik elkaar het jawoord. Daarna vierden we feest in restaurant Castello, dat net zijn deuren had geopend.
Na het diner hoorden we plots een oorverdovend kabaal vanuit de bar. Jawel: de Krampus was er ook! Overdag hadden ze al menige “Krampuslauf” achter de rug en besloten in Castello nog een biertje te nemen. Dat werden er meer dan één, en hun gedrag werd – gespeeld of niet – steeds brutaler. Een trouwfeest met een duivels randje!

Waar komt de Krampus vandaan?

De naam ‘Krampus’ komt van het Oudhoogduitse woord Krampen, dat ‘klauw’ betekent. De Krampus is een demonachtige metgezel van Sint-Nicolaas en komt voor in Oostenrijk, Beieren, Tsjechië, Slovenië, Kroatië, Italië en Hongarije.

In de eerste helft van december verkleden jonge mannen zich als Krampus. Vooral op 5 december – bij ons bekend als pakjesavond – trekken ze met bellen en kettingen door de straten om angst aan te jagen. Van oudsher gebeurt dit om kwade geesten rond midwinter te verjagen. Ze dringen soms zelfs huizen binnen. Waar Sint-Nicolaas snoep en cadeaus uitdeelt, straft de Krampus stoute kinderen – en dreigt hij ze mee te nemen in zijn zak.

Heidense wortels, kerkelijke invloed

Hoewel de figuur van de Krampus vermoedelijk teruggaat tot voorchristelijke tijden, kreeg hij pas echt een plek in de volkscultuur tijdens de middeleeuwen. Tijdens de inquisitie was het zelfs verboden je als duivel te verkleden – met de doodstraf als risico. In afgelegen gebieden, zoals de Alpen, bleef de traditie echter voortbestaan.

Vanaf de zeventiende eeuw herintroduceerden kloosterscholen de Sinterklaasfiguur. Daarbij werd Sint vaak vergezeld door jongeren verkleed als duivels of met dierenmaskers. Zo probeerde de kerk de Krampus in te passen in het katholieke feest, in de hoop het “heidense” karakter te neutraliseren.

En de engel dan?

In Tsjechië gelooft men dat Sinterklaas (Svatý Mikuláš) niet uit Spanje, maar uit de hemel komt – hij is daar na zijn dood gaan wonen. Op 5 december daalt hij met een engel langs een gouden koord neer op aarde. Ze worden opgewacht door de duivel. Toch lukt het Sint en zijn engel altijd om hun ronde te doen en bij de kindjes snoep uit te delen (de cadeautjes brengt het kindje Jezus op 24 december).

Als dank krijgt de Sint overal een glaasje sterke drank aangeboden. Je kunt je wel voorstellen in welke beschonken toestand hij tegen de avond weer omhoog klimt…

Vind je het leuk over tradities te lezen? 
[Eten en tradities].

[Naar Chalet Brammetje]