Van Schlager tot Jodel

Een warme ontmoeting met de Oostenrijkse ziel; Je kent het vast: je wandelt een dorpsplein op in de bergen, en ineens hoor je vrolijke klanken van een accordeon, een mannenstem die in de verte jodelt, vrouwen in kleurrijke dirndls die je met een glimlach begroeten en olijk kijkende mannen met hun handen kletsend tegen hun lederhosen. In Bramberg am Wildkogel en de omliggende dorpen is dit geen show voor toeristen – het is pure passie en eeuwenoude traditie.

De wortels van schlager en jodelen

Schlager muziek ontstond in de jaren ’50 en ’60 in Duitstalige landen, als vrolijke, makkelijk meezingbare muziek over liefde, vriendschap en heimwee. Maar de basis van jodelen is veel ouder: het stamt al uit de middeleeuwen, toen bergbewoners hun stem gebruikten om over grote afstanden met elkaar te communiceren. Die hoge en lage tonen echoën prachtig tussen de bergen van het Pinzgau.

De wortels van het jodelen 

Jodelen heeft een verrassend lange én praktische geschiedenis — het begon niet als een toeristische bergshow met lederhosen, maar als een serieus communicatiemiddel.

Oorsprong en functie
•    Alpencommunicatie – In de Alpen werd jodelen eeuwenlang gebruikt om over grote afstanden te communiceren, vooral door herders en bergbewoners. De afwisseling tussen lage en hoge tonen draagt ver, zodat iemand in het dal of op een andere berghelling je kon verstaan.
•    Werkroep – Herders riepen er hun koeien mee bij elkaar, of gaven signalen aan elkaar tijdens het werk op steile bergweides.
Hoe oud is het?
•    Sporen van jodel-achtige zang gaan terug tot de 4e eeuw v.Chr., volgens beschrijvingen van reizigers die de Alpen bezochten.
•    In geschreven bronnen verschijnt het vanaf de Middeleeuwen, vaak in kloostermuziek en volksliederen.
•    In de 19e eeuw kreeg het meer een entertainmentfunctie, toen Tiroler zanggroepen optraden in heel Europa en zelfs in Amerika.

Techniek en stijl
•    Jodelen is het snel wisselen tussen borststem en kopstem (falset), waardoor dat typische “breken” in de stem ontstaat.
•    Er bestaan regionale varianten: de Zwitserse Juchzer, de Oostenrijkse Jodler, en de Beierse Juchzat.
Van berg naar bühne
•    Met de opkomst van toerisme in de Alpen (eind 19e en begin 20e eeuw) werd jodelen onderdeel van folklore-optredens.
•    Tegenwoordig hoor je het nog op dorpsfeesten, in muziekclubs, en soms zelfs in pop- en dance-nummers als grappige knipoog naar de traditie.

Artiesten die de Volksmuziek levend houden

Oostenrijk kent een prachtige lijn van artiesten die schlager en volksmuziek naar een professioneler – en tegelijk onvervalst traditioneel – niveau hebben getild:

•    Hansi Hinterseer – Ski-kampioen die schlagerzanger werd, geliefd vanwege zijn warme stem en Alpenfilms. Hij brak door in 1994 en heeft sindsdien talloze gouden platen op zijn naam staan.
•    Andy Borg – Met zijn debuuthit Adiós Amor (1982) verovert hij harten en later wordt hij boegbeeld als presentator van Musikantenstadl.
•    DJ Ötzi – Bekend van Anton aus Tirol en internationale hits zoals Hey Baby. Hij brengt schlager in de 21e eeuw – poppy, energiek én feestbaar.
•    Ursprung Buam – Tyroler trio dat volksmuziek met jodel verweeft. Hun liefde voor traditie is voelbaar; ze zijn een vaste waarde op festivals én in de Volksmusikcommunity.

Dirndls en lederhosen: meer dan alleen kleding

Natuurlijk mag daar de kleding niet bij ontbreken; De dirndl – het elegante, kleurrijke jurkje met schort – en de lederhosen – stevige, vaak met de hand geborduurde leren broeken – zijn geen kostuums, maar trots gedragen outfits met een lange geschiedenis. In de 19e eeuw droegen boeren deze kleding dagelijks. Nu zijn ze hét symbool van verbondenheid met de regio, gedragen bij feesten, bruiloften en muziekavonden.

Het ontstaan 
De lederhosen en dirndls lijken vandaag de dag hét beeld van de Oostenrijkse en Beierse Alpen, maar hun geschiedenis is eigenlijk een mix van boerenpraktijk, mode-invloeden en slimme marketing.

Lederhosen – oersterke werkbroeken
•    Praktische oorsprong – In de 18e eeuw droegen boeren, jagers en houthakkers in de Alpen korte leren broeken, meestal van geiten- of hertenleer. Ze waren slijtvast, waterafstotend en ideaal voor zwaar werk in de bergen.
•    Korte pijpen – Dat was geen modegril, maar handig voor modderige paden en bergbeekjes. Je kon ze makkelijk schoonmaken en ze droogden snel.
•    Van werk naar statussymbool – Eind 19e eeuw begonnen adellijke jagers en stedelingen ze te dragen tijdens jacht- en bergtochten. Zo werden ze een teken van traditie en verbondenheid met het platteland.
•    Traditieclubs (Trachtenvereine) – Vanaf ca. 1880 ontstonden verenigingen die de lederhosen en andere bergkleding als cultureel erfgoed gingen bewaren.

Dirndl – van dienstmeisjes tot folkloremode
•    Oorsprong als werkkleding – Het woord Dirndl betekent oorspronkelijk “meisje” of “dienstmeisje”. In de 19e eeuw droegen vrouwen op het platteland een eenvoudige jurk met schort, vaak in katoen of linnen.
•    Zomerresidenties & mode – Rond 1870 ontdekten rijke Weense stedelingen de bergen als vakantieplek. Ze namen de boerenstijl over, maar lieten jurken maken van zijde, satijn en met borduursels. Zo werd de dirndl mode.
•    Symboliek van de strik – De plek van de strik op het schort zegt (volgens de folklore) iets over de relatie¬status:

o    Rechts: bezet/verloofd/getrouwd
o    Links: vrijgezel
o    Middenvoor: maagdelijk/onervaren
o    Middenachter: weduwe of serveerster in een bierhal

Van platteland naar Oktoberfest
•    Vanaf begin 20e eeuw werden lederhosen en dirndls hét uniforme beeld van Beierse en Oostenrijkse folklore.
•    Tijdens het Oktoberfest en op regionale feesten zie je ze nog steeds volop, vaak in luxueuze, modieuze varianten.
•    Toerisme en film (met name Heidi en de Sissi-films) hebben het imago wereldwijd verspreid.

Waar en wanneer te beleven rond Bramberg

In en rond Bramberg am Wildkogel zijn er het hele jaar door momenten waarop je deze cultuur kunt ervaren:
•    Bramberger Bauernherbst (najaar): markten, muziekoptredens, traditionele dansen.
•    Almabtrieb (september): kleurrijke optocht waarbij koeien van de berg naar het dal komen, met veel muziek en klederdracht.
•    Dorpsfeesten in Mittersill en Neukirchen (zomer): openluchtconcerten met lokale blaas- en schlagerbands.
•    Adventmarkten (december): warme glühwein, live jodeloptredens, ambachtelijke producten.

De passie achter de traditie

Wat deze evenementen zo bijzonder maakt, is de oprechte beleving. Voor de muzikanten en dansers is het geen ‘act’, maar een manier om familie, buren en gasten samen te brengen. En ja, ook jij wordt uitgenodigd om mee te zingen of een dansje te wagen – zelfs als je de jodel-techniek nog niet helemaal beheerst.

Beleef het zelf vanuit Chalet Brammetje

Vanuit Chalet Brammetje sta je in een mum van tijd midden in zo’n feest. ’s Ochtends ontbijt je met uitzicht op de bergen, ’s middags slenter je langs de kraampjes, en ’s avonds dans je misschien wel in een dirndl of lederhosen onder de sterrenhemel.
[Naar Chalet Brammetje]